Onomastyka to dziedzina językoznawstwa, które zajmuje się badaniem nazw własnych – nie tylko ich funkcjonowaniem w języku, ale także ich pochodzeniem. Sprawdź, jakie są główne źródła nazw własnych i czym dokładnie zajmuje się dziedzina naukowa, które je bada.
Onomastyka – co to?
Onomastyka to dziedzina nauk językoznawczych zajmująca się badaniem nazw własnych. Trudna nazwa tej dziedziny wzięła się stąd, że nazwy własne w językoznawstwie określamy onimami. Nazwy własne to np.: nazwy rzek, jezior, miast, państw, imiona i nazwiska ludzi.
Czym zajmuje się onomastyka?
Onomastyka skupia się wokół kilku zadań:
- rejestruje nazwy własne,
- klasyfikuje je,
- bada etymologię nazw własnych (ich pochodzenie),
- tworzy opisy nazw własnych,
- bada związki między apelatywami (nazwami pospolitymi) a nazwami własnymi,
- bada związki między nazwami a religią, historią, kulturą i wartościami przyjętymi w danej społeczności,
- bada także ewolucję nazw własnych na przestrzeni dziejów.
Źródła nazw własnych – skąd pochodzą?
Nazwy własne mogą pochodzić z kilku źródeł. Wymieniamy i opisujemy najważniejsze z nich.
Metonimiczne źródła nazw własnych
W tej kategorii źródeł metonimicznych (czyli polegających na zastąpieniu nazwy jakiegoś przedmiotu inną istniejącą nazwą) znajdują się:
Antroponimy
Czyli wyrazy, w których przedmiot nazwany jest imieniem/nazwiskiem twórcy tego przedmiotu, przykładami mogą być:
- prysznic (od wynalazcy Vincenza Priessnitza),
- diesel (od konstruktora tego silnika Rudolfa Diesla),
- melba (od śpiewaczki Nellie Melby).
Toponimy
Czyli wyrazy, w których przedmiot jest nazwany miejscem, z którego pochodzi lub w którym pierwszy raz został wyprodukowany, np.:
- arras (od miasta we Francji, w którym produkowano pierwsze arrasy),
- koniak (od miasta Cognac),
- maraton (od miejscowości Maraton w Grecji).
Wykaz innych eponimów znajdziesz tutaj.
Chrematonimy
Czyli nazwy przyjęte za nazwy ogólne pewnej klasy przedmiotów, a wcześniej będące nazwami własnymi produktów, dzięki którym stały się rozpoznawalne. Przykładami są:
- adidas (od obuwia sportowego firmy Adidas),
- ksero (od firmy Xerox),
- dżip (obecnie każdy samochód terenowy, a pierwotnie konkretny pojazd armii amerykańskiej).
Metaforyczne źródła nazw własnych
Nazwy własne tworzone są także metaforycznie, ze względu na to, jakie cechy danego obiektu/osoby mają odzwierciedlać. W nazwach własnych zwraca się uwagę na przykład na:
- wygląd (np.: moloch, obecnie ogromny budynek, a pierwotnie imię wielkiego bóstwa Izraelitów),
- działanie (np.: syzyfowa praca od imienia Syzyf),
- społeczność (np.: sodoma i gomora jako każde określenie siedliska nieprawości, pierwotnie biblijne miasta),
- kultura/religia (np.: mekka w znaczeniu centrum działalności – Ten park to mekka miłośników starego drzewostanu!, a pierwotnie miasto ważne dla muzułmanów).
