Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu to jeden z najpopularniejszych tomików Stanisława Barańczaka, wybitnego twórcy epoki powojennej. Składa się z trzech części – wierszy mieszkalnych, okolicznościowych oraz wierszy nabywczych. Sprawdź, co wchodzi w skład poszczególnych części tryptyku.
Barańczak „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu” – pdf
Streszczenie wszystkich wierszy z tego tomiku w formacie pdf (gotową do druku) możesz pobrać tutaj: S. Barańczak – Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu (streszczenie).pdf.
„Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu” – charakterystyka tomu
Tomik ten jest wyrazem bezpośredniego zderzenia się Stanisława Barańczaka z epoką PRL-u. Demaskuje w nim wszystkie elementy systemu – sieć podsłuchów, brak dostępu do produktów codziennego użytku, jednolitość mebli i ubrań, a nawet codzienne stanie w kolejkach.
Czujnemu oku obserwatora nie umyka także fakt, iż w skład systemu wchodzi także sam język. Obnaża więc Barańczak w swych wierszach język propagandy w przemówieniach ludowych, prasie i innych mediach.
Przestrzeń, w której osadza się osoba mówiąca w wierszach Barańczaka, jest typowym PRL-owskim podwórkiem. Są tu bloki z wielkiej płyty, zatłoczone środki komunikacji miejskiej i ogromne kolejki. Dramat człowieka rozgrywa się w każdym z tych miejsc. W bloku brakuje mieszkań, w autobusie wolnych miejsc, a w sklepach produktów. Upragniony lokal w jednolitym bloku i z meblami takimi samymi, jak u każdego sąsiada, zamiast spełnieniem marzeń i wybawieniem, staje się niemalże klatką i więzieniem.
W świecie tym rządzi nie pieniądz albo wartości moralne – królem rzeczywistości jest beton, sklejka i płyta paździerzowa. Z utworów przebija smutek, samotność i poczucie wiecznego osaczenia.
Wykaz wierszy – Stanisław Barańczak „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu”
W tomiku „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu” znalazły się trzy części:
- Kątem u siebie (Wiersze mieszkalne),
- Dziennik zimowy (Wiersze okolicznościowe),
- Dojść do lady (Wiersze nabywcze).
1. Kątem u siebie (Wiersze mieszkalne)
Składający się z zaledwie 10 wierszy cykl wierszy mieszkalnych dotyczy właśnie przedmiotu wskazanego w tytule – mieszkania. Wszystkie utwory powiązane są z problemami związanymi z radością, jaką było w PRL-u posiadanie upragnionego własnego lokalu.
Lista wierszy:
- Mieszkać
- Całe życie na walizkach
- Razem z kurzem
- Jeżeli porcelana, to wyłącznie taka
- Dykto, sklejko, tekturo, płyto paździerzowa
- Czas skończyć z takimi
- Choćby najgrubszy rygiel
- Z rzadkiego błota, z gliny
- Skoro już musisz krzyczeć, rób to cicho
- Każdy z nas ma schronienie
Streszczenie poszczególnych wierszy
Wiersz Mieszkać obnaża problem niemożności czucia się swobodnie we własnym mieszkaniu: „we własnych czterech / cienkich ścianach (każda z nich pusta, / a podłoga szósta oddolnie napiętnuje / każdy mój krok”. System powszechnych podsłuchów oraz cienkie, niemalże tekturowe ściany zupełnie nie sprzyjały poczuciu prywatności. Człowiekowi w takim lokalu pozostawało jedynie mieszkać „na własnych śmieciach, do własnej śmierci”.
W wierszu Całe życie na walizkach porusza Barańczak problem lokali tymczasowych…
Pełne streszczenie znajdziesz w osobnym artykule: https://dominikabyczek.pl/stanislaw-baranczak-katem-u-siebie-streszczenie/ oraz w obszernym i kompletnym pliku pdf, który można pobrać na początku artykułu, który obecnie czytasz.
2. Dziennik zimowy (Wiersze okolicznościowe)
Składający się z prawie 30 wierszy okolicznościowych cykl Dziennik zimowy skupiony jest wokół codziennych wydarzeń i spostrzeżeń z zimy przełomu lat 79 i 80. Wiersze są datowane, ale nie datami codziennymi – między kolejnymi wierszami upływa od kilku do kilkunastu dni.
Lista wierszy:
- Elegia pierwsza. Przedmowa
- Gdyby nie ludzie
- Nigdy naprawdę
- Elegia druga, urodzinowa
- Z innych ważnych względów społecznych
- Śnieg I
- Wieczór autorski
- Zawrót głowy od sukcesów
- Śnieg II
- Czyste ręce
- But why?
- Ułożone po ciemku
- Śnieg III
- Już wkrótce
- Elegia trzecia, noworoczna
- Eroica
- Śnieg IV
- Trzy spojrzenia przez ramię
- Śnieg V
- I nikt mnie nie uprzedził
- O dalszy pomyślny
- Śnieg VI
- Może jednak
- Elegia czwarta, przedwiosenna
Streszczenie poszczególnych wierszy
Wiersz rozpoczynający cykl nosi tytuł Elegia pierwsza, przedzimowa. Podmiot mówiący umniejsza w nim obawy przed nadchodzącą zimą w kontraście do przeżytego już zimnego października (chodzi o przeżycia października 56’).
W wierszu Gdyby nie ludzie powtarza podmiot jeszcze kilkukrotnie brzmiące podobnie do tytułu frazy wyrażające życzenie nieistnienia ludzi lub braku konieczności kontaktu z nimi: „gdyby nie istnieli”, „gdyby wcale nie trzeba było ich poznawać”, „gdyby nie otwierali przed każdym tak od razu swoich otłuszczonych serc”, „gdyby w ogóle ich nie było”. Wreszcie na końcu w oderwanym od całego wiersza wersie wskazuje drugą część niedokończonego zdania: „o ile łatwiej by się mówiło nic co ludzkie nie jest”.
Zastanawia się wreszcie Barańczak nad…
Pełne streszczenie cyklu „Dziennik zimowy” znajdziesz w osobnym artykule: https://dominikabyczek.pl/stanislaw-baranczak-dziennik-zimowy-streszczenie/ oraz w obszernym i kompletnym pliku pdf, który można pobrać na początku artykułu, który obecnie czytasz.
3. Dojść do lady (Wiersze nabywcze)
Składający się z zaledwie 9 wierszy cykl wierszy nabywczych dotyczy procesu nabywania towarów, który za czasów PRL-u odbywał się tylko w jeden sposób – poprzez „wystanie swojego” w kolejkach. Barańczak, jako piewca codzienności tamtych lat, poświęcił problemowi zakupu produktów w Polsce ludowej cały tomik Wierszy nabywczych.
Lista wierszy:
- Posuwać się do przodu
- Grunt to zachować porządek
- Coś dziś rzucili
- Braki, odrzuty, produkty zastępcze
- Pan tu nie stał
- Niech pan mi zajmie miejsce
- Każdy może stać
- Przepraszam, kto jest ostatni
- Za czym państwo stoją
Streszczenie poszczególnych wierszy
Pierwszy wiersz cyklu (Posuwać się do przodu) obnaża problem relacji międzyludzkich w tworzącej się kolejce. Barańczak wskazuje na pewne prawidłowości powtarzające się co rano przed sklepami: wszyscy dbają o to, by nie było żadnych luk, każdy żywi urazę do osoby stojącej jako pierwsza, a z nienawiścią patrzy się na osobę, która „zabrała” ostatni upragniony przez nas przedmiot.
W wierszu Grunt to zachować porządek analizie poddane zostały…
Pełne streszczenie znajdziesz w osobnym artykule: https://dominikabyczek.pl/stanislaw-baranczak-dojsc-do-lady-streszczenie/ oraz w obszernym i kompletnym pliku pdf, który można pobrać na początku artykułu, który obecnie czytasz.
Bibliografia:
S. Barańczak, 159 wierszy 1968-1988, Kraków 1990.
