Treny Jana Kochanowskiego wchodzą w obowiązkową listę lektur na egzaminie ósmoklasisty. Co trzeba o nich wiedzieć? Czy trzeba je znać na pamięć? Na których z nich się skupić? Spokojnie, odpowiem na te wszystkie pytania.
Przede wszystkim musisz wiedzieć, że:
- autor trenów to Jan Kochanowski,
- treny należą do liryki,
- epoka, z której pochodzą, to renesans,
- łącznie w cyklu było 19 trenów,
- musisz znać tylko 4 treny.
A teraz w szczegółach. Obiecuję, że napiszę najkrócej, jak się da, ale jednocześnie maksymalnie skupiając się na istotnych pod kątem egzaminu detalach.
Autor trenów – Jan Kochanowski
Autorem Trenów, które trzeba znać na Egzaminie Ósmoklasisty, jest Jan Kochanowski, jeden z największych polskich poetów. Nie można go nie pamiętać. To właściwie pierwszy taki znany polski poeta. Dlaczego pierwszy? Bo wcześniej w sumie poetów nie było. Wyjaśnię to w następnym akapicie.
Epoka – renesans
Renesans to wiek wielkich odkryć, przede wszystkim geograficznych, ale także technologicznych. Odkryto wtedy między innymi druk. Co to ma do Kochanowskiego? A no bardzo wiele! Wyobraźcie sobie, jak można wydać jakieś utwory, kiedy nie istnieje druk. Nie istnieje też oczywiście Internet.
Żeby dać komukolwiek swój utwór, trzeba by było najpierw ręcznie go przepisać, a potem dotrzeć do tej osoby, której chcemy go dać. A jak dotrzeć, jak środki transportu były jeszcze bardzo słabe? Byłoby trudno, by o naszym utworze dowiedział się ktokolwiek z naszej wsi, a co dopiero ktoś z innego miasta, czy innego kraju.
Dlatego Kochanowski trafił na dobry moment. Urodził się wtedy, kiedy wynaleziono druk i mógł swoje utwory rozpowszechniać. Dzięki temu dziś możemy czytać jego dzieła. Dzięki temu, co wynaleziono w renesansie.
Rodzaj literacki Trenów Kochanowskiego
Jeżeli chodzi o rodzaj literacki Trenów Kochanowskiego, to sprawa jest bardzo prosta. Wystarczy na nie spojrzeć. Są wierszowane (czyli mają krótkie wersy) i rymowane, czyli spełniają dwa podstawowe warunki do tego, by być liryką.
Nie musimy tego znać na pamięć. Zawsze, kiedy będzie pytanie do trenów, jakiś tren będzie zacytowany. Spojrzymy na wersy i rymy i już będziemy wiedzieli, że to na pewno liryka. Wystarczy tylko dobrze zapamiętać wyznaczniki poszczególnych rodzajów literackich.
Treny Kochanowskiego – gatunek
Liryka to rodzaj literacki. W każdym rodzaju wyróżniamy jeszcze gatunki. Z Trenami sprawa jest prosta – Kochanowski nazwał swój zbiorek… nazwą gatunku tych utworów, które w nim zamieścił. Tak więc wszystkie utwory w zbiorze „Treny” to… treny. Tak więc:
- Treny (dużą literą) to tytuł zbioru trenów Jana Kochanowskiego,
- treny to utwory literackie z tego zbioru.
Tren – definicja
Żadna konkretna definicja nie jest nam potrzebna do tego, by dobrze zdać egzamin ósmoklasisty. Nikt nie będzie nam kazał pisać definicji trenu na tym egzaminie. Musimy tylko wiedzieć, o co mniej więcej chodziło. A więc o co chodziło?
Treny to utwory poświęcone zmarłym (przecież to wiemy, skoro mówiły o zmarłej Urszulce). W antyku pisano je tylko dla zmarłych dorosłych, a Kochanowski trochę zaszalał i napisał je dla dziecka. W trenach opisuje się, czego się żałuje po odejściu danej osoby, za czym się tęskni, ale wspomina się też dobrze rzeczy związane z tą osobą. W skrócie – tren to rymowany utwór żałobny.
Które treny na egzamin ósmoklasisty?
Na egzamin ósmoklasisty trzeba znać tylko cztery treny (oczywiście nie na pamięć!):
- tren I,
- tren V,
- tren VII,
- tren VIII.
Treść ich wszystkich, gotową do druku i zebraną na jednej kartce, znajdziecie tutaj: Jan Kochanowski – Treny – do egzaminu ósmoklasisty. Warto chociaż raz w życiu zajrzeć do tych tekstów, w końcu na egzaminie również mogą one się pojawić!
Co z tych trenów powinniśmy zapamiętać do egzaminu?
Tren I – egzamin ósmoklasisty
- tren rozpoczynający cały cykl
- można go podzielić na trzy części
- pierwsza część jest opisem emocji, żalem, który budzi się w ojcu po śmierci córeczki
- druga część jest metaforycznym opisem śmierci (ojciec porównuje śmierć do smoka, który porywa małe ptaszki z gniazda),
- trzecia część jest dyskusją z różnymi postawami, które można przyjąć wobec takiego zdarzenia (ojciec nie wie, czy ma się smucić, czy złościć, czy pogodzić z tym)
Tren V – egzamin ósmoklasisty
- tren musimy kojarzyć z oliwką
- całe pierwsze zdanie tego trenu to bardzo rozbudowanie porównanie homeryckie, czyli takie, w którym coś porównuje się do przyrody
- w tym przypadku do przyrody, a dokładniej do oliwki, zostaje porównana zmarła Urszulka i jej życie
- w trenie tym metaforycznie przedstawiona jest śmierć – Urszula jest oliwką, która została przez przypadek ścięta przez nieuważnego sadownika
Tren VII – egzamin ósmoklasisty
- tren ten musimy kojarzyć z ubrankami
- podmiot liryczny trenu patrzy na ubranka, które zostały po zmarłej córeczce
- ojciec opisuje, jaki ból sprawia mu widok tych ubranek (tęskni za dzieckiem)
- dziecięce ubranka stale przypominają mu zmarłe dziecko
Tren VIII – egzamin ósmoklasisty
- tren ten musimy kojarzyć z jego pierwszym wersem (bo ten wers jest bardzo popularny!): „Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim”
- ojciec porównuje w tym trenie dom z dzieckiem do domu bez dziecka
- dom z dzieckiem był radosny, pełny śmiechu, zabawek, a dom bez dziecka wydaje mu się smutny i pusty
- tren ten kierowany jest do zmarłej córki
We wszystkich tych trenach podmiot liryczny (ojciec zmarłego dziecka) opisuje swój ból i swoje cierpienie.
Komentarze