Poniższy artykuł opracowany został na podstawie materiałów naukowych, z których głównym źródłem bibliograficznym jest pozycja Wykłady ze stylistyki Doroty Zdunkiewicz-Jedynak. Opracowanie to jest podręcznym wyborem autora – po więcej informacji odsyłam czytelników do tekstu oryginalnego (bezpośrednie źródło podaję pod artykułem).
Jeżeli uważasz, że artykuł narusza prawo autorskie, skontaktuj się z nami!
Narodziny i rozwój polskiego stylu retorycznego
- średniowiecze – mowy polityczne,
- renesans – intensywny rozwój – dobry mówca jako wzór wychowawczy,
- oświecenie – dalszy rozwój – intensywne życie publiczne,
- zabory – zastój – brak życia publicznego.
Typy przemówień
- mowy sądowe,
- mowy doradczo-polityczne,
- mowy popisowe lub okolicznościowe.
Kompozycja przemówienia
- exordium, czyli wstęp – pozyskanie słuchaczy dla mówcy i podejmowanego przez niego tematu,
- narratio – przedstawienie wydarzeń mających związek z tematem,
- argumentatio – dowodzenie, argumentowanie na rzecz stanowiska mówcy wobec sprawy,
- refutatio – odparcie ewentualnych, znanych mówcy lub przez niego przewidywanych kontrargumentów, zarzutów przeciwnika,
- peroratio – zakończenie, połączone z podsumowaniem oraz apelem do emocji słuchaczy.
Argumentacja
- argumenty logiczne
- związane ze schematami wnioskowania
- argumenty rzeczowe
- uważane za najrzetelniejsze i najuczciwsze
- wykorzystują m. in. dane liczbowe, fakty, cytaty
- argumenty emocjonalne
- odwoływanie się do sfery uczuciowej słuchaczy
- wsparcie dla argumentów logicznych lub rzeczowych
Chwyty erystyczne
Odwołanie się do:
- racji deklarowanych przez przeciwnika,
- bezpośrednio do osoby, najczęściej ośmieszenie,
- poglądów rozpowszechnionych w danym środowisku,
- słuchaczy, a zwłaszcza ich uczuć,
- niewiedzy przeciwnika,
- nieśmiałości rozmówcy,
- próżności rozmówcy,
- litości,
- kija, argument siły, zastraszenie słuchaczy.
Nowomowa – język PRL-u
- dominująca funkcja perswazyjna,
- wyraziste narzucanie oceny, formułowane zgodnie z aksjologicznie dychotomicznym obrazem świata, np. nadużywanie szablonowych określeń negatywnych w odniesieniu do osób nieaprobowanych politycznie (konszachty, proceder, ekscesy),
- funkcja magiczna – teksty tworzyły nową rzeczywistość, świat realny zastępowano wymyślonym,
- nieweryfikowalna z punktu widzenia prawdziwości,
- nieokreśloność i insynuacyjny sposób mówienia,
- język leksykalnie ubogi, brak odwołań do m. in. etyki, moralności, religii.
Polski język polityk po 1989 roku
- spontaniczność tekstu – zasługa L. Wałęsy,
- teksty mówione, także improwizowane,
- związek z polszczyzną kolokwialną, potoczną,
- słownictwo humorystyczne, rubaszne, czasem nawet wulgarne,
- antyetykieta: ironia, wyrazy-etykietyki,
- telegeniczność – zgrabne wypowiadanie się, niekonfliktowe,
- ładunek patosu, treści patriotycznych i chrześcijańskich (głównie partie konserwatywne i narodowe).
Bibliografia:
D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008, s. 143-161.
