Prezentujemy zarys głównych myśli artykułu naukowego Romana Jakobsona pt.: „Poetyka w świetle językoznawstwa”, którego lektura jest zazwyczaj zalecana studentom filologii polskiej w ramach przedmiotu Teoria literatury. Tekst ma oczywiście charakter skrótowy i wybiórczy – zainteresowanym dokładniejszymi informacjami polecamy zapoznanie się z oryginałem pracy badacza, który jest dostępny w źródle podanym w bibliografii na końcu tekstu.
Poniższy plik zawiera streszczenie artykułu w formie graficznej – idealne do wydruku i szybkiej powtórki. Pobierz notatkę w formacie pdf:
R. Jakobson – Poetyka w świetle językoznawstwa.pdf
Jeżeli cokolwiek z pliku wzbudza Twoje wątpliwości lub jest kwestia, której – mimo opisu – nie rozumiesz, zadaj pytanie w komentarzu. Odpowiemy maksymalnie w ciągu 24 godzin.
R. Jakobson – Poetyka w świetle językoznawstwa – streszczenie
Poetyka rozważa co przekształca komunikat językowy w dzieło sztuki. Poetyka szuka differentia specifica sztuki słowa wobec innych sztuk.
Poezja jest rodzajem języka, dlatego lingwista, który zajmuje się jakąkolwiek dziedziną języka może i musi włączyć poezję do zakresu swych badań.
Konstytutywne czynniki aktów mowy:
- nadawca kieruje komunikaty do odbiorcy
- komunikat musi być zastosowany do kontekstu – oznaczać coś uchwytnego dla odbiorcy
- konieczny jest wspólny kod nadawcy i odbiorcy
- kontakt to fizyczny kanał przekazywania
Konkretnym czynnikom aktów mowy podporządkowane są następujące funkcje:
- nadawca – funkcja emotywna (wyrażania)
- odbiorca – funkcja konatywna (przekonywania)
- kontekst – funkcja poznawcza (konkretne znaczenie komunikatu w danej sytuacji)
- komunikat – funkcja poetycka (sposób kształtowania komunikatu/wypowiedzi)
- kontakt – funkcja fatyczna (na przykład przytaknięcie służące podtrzymaniu rozmowy)
- kod – funkcja metajęzykowa (mówienie o samym języku)
Jakobson wyróżnia jeszcze dwie dodatkowe funkcje, które nie odpowiadają konstytutywnym aktom mowy:
- Funkcja magiczna, w której dokonuje się przemiana nieistniejącej osoby trzeciej w odbiorcę komunikatu, na przykład przekleństwa (przeklinam kogoś, czyli życzę mu źle), życzenia, zaklęcia.
- Funkcja sprawcza, w której słowa są w stanie realnie zmienić rzeczywistość, na przykład słowa przysięgi małżeńskiej realnie wpływają na zmianę stanu cywilnego dwóch osób. Innym przykładem realizacji tej funkcji języka mogą być akty pasowania lub mianowania (na stanowisko).
Dwa podstawowe zabiegi w postępowaniu językowym:
- Wybór – dokonuje się go na podstawie ekwiwalencji: podobieństwa/różnicy, synonimiki/antonimiki.
- Kombinacja – potrzebna do zbudowania szeregu – powstaje na bazie przyległości.
Uwaga! Śródtytuły w tekście zostały dodane przez redaktora streszczenia i nie pochodzą od autora artykułu naukowego.
Bibliografia:
Jakobson R., Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik literacki”, 1960, z. 2, s. 431–473.
