Prezentujemy zarys głównych myśli artykułu naukowego Romana Ingardena pt.: „O tzw. prawdzie w literaturze”, którego lektura jest zazwyczaj zalecana studentom filologii polskiej w ramach przedmiotu Teoria literatury. Tekst ma oczywiście charakter skrótowy i wybiórczy – zainteresowanym dokładniejszymi informacjami polecamy zapoznanie się z oryginałem pracy badacza, który jest dostępny w źródle podanym w bibliografii na końcu tekstu.
Poniższy plik zawiera streszczenie artykułu w formie graficznej – idealne do wydruku i szybkiej powtórki. Pobierz notatkę w formacie pdf:
R. Ingarden – O tzw. prawdzie w literaturze.pdf
Jeżeli cokolwiek z pliku wzbudza Twoje wątpliwości lub jest kwestia, której – mimo opisu – nie rozumiesz, zadaj pytanie w komentarzu. Odpowiemy maksymalnie w ciągu 24 godzin.
R. Ingarden – O tzw. prawdzie w literaturze – streszczenie
Fikcja literacka jest zbudowana z quasi-sądów.
Ingarden ostrzega przed czytelnikami, którzy mylą quasi-sądy z sądami.
Sądy od quasi-sądów odróżnia Ingarden w wielu aspektach, które wskazujemy w tabeli:
sądy |
quasi-sądy |
| wypowiadany i odbierany na serio | wypowiadany i odbierany nie na serio |
| odnosi się do rzeczywistości | nie odnosi się do rzeczywistości |
| bierze się odpowiedzialność | nie bierze się odpowiedzialności |
| trzeba móc bronić dany sąd | nie trzeba bronić sądu |
| trzeba umieć uzasadnić sąd | nie trzeba uzasadniać sądu |
| rości sobie prawa do prawdziwości | nie rości sobie praw do prawdziwości |
| jest poprawne gramatycznie | jest poprawne gramatycznie |
| rzeczywisty świat | niby-świat |
| brak dystansu | dystans |
Jak widać jedynym co jest wspólne dla sądów i quasi-sądów jest to, że są poprawne gramatycznie.
W Liryce też są quasi-sądy, bo formułuje je podmiot liryczny, a nie autor (nie są to sądy autora).
Ingarden koncepcja make-believe
Koncepcja ta polega na zawieszeniu wiary czytelnika na czas czytania dzieła. Wiemy, że quasi-sądy są nieprawdziwe, a mimo wszystko na czas odbioru dzieła zawieszamy niewiarę w to.
Schematyczna budowa dzieła literackiego
- dzieło posiada miejsca niedookreślone, które czytelnik sam wypełnia w procesie konkretyzacji
- odbiorca wypełnia puste miejsca na przykład wiedzą, doświadczeniem
- dzięki takiej budowie samo dzieło czytane przez odbiorcę, w różnych okresach czasu może budzić zupełnie odmienne wrażenia
Sądy w literaturze
- czytanie na serio to błąd niskiej kultury literackiej
- zdania sądzące mogą wystąpić w dziele o niedoborze artystycznej wartości albo w dziełach na pograniczu literatury pięknej i piśmiennictwa użytkowego
Uwaga! Śródtytuły w tekście zostały dodane przez redaktora streszczenia i nie pochodzą od autora artykułu naukowego.
Bibliografia:
Ingarden R., O tzw. „prawdzie” w literaturze, [w:] idem, Studia z estetyki, t. 1, Warszawa 1957, s. 329–439.
