Postawy wobec języka

1. Puryzm

Puryzm oznacza ogólnie przesadę. Wszystkie warianty puryzmu opierają się na przesłankach emocjonalnych (osobistego stosunku danej osoby do języka, którym się posługuje). Wyróżniamy różne typy puryzmu:

Puryzm językowy

Postawa ta oznacza przesadne dbanie o język pod względem poprawności wszystkich form. Purysta językowy dba o zgodność języka, którym się posługuje, z najnowszymi normami wskazanymi w słownikach.

Postawa ta oznacza unikanie wszystkich zapożyczeń. Wyznawcy puryzmu nacjonalistycznego uznają swój język za lepszy od innych języków i dlatego wystrzegają się zapożyczania słów z języków obcych.

Puryzm tradycjonalistyczny

Puryści tradycjonalistyczni uznają, że dobre jest to, co było kiedyś. Według nich najlepsza polszczyzna to ta, która sięga lat dwudziestych ubiegłego wieku, w związku z tym unikają wszystkich neologizmów powstałych po tym czasie i nowszych zapożyczeń (np.: komputer, hajs, lol).

Puryzm elitarny

Postawa ta polega na wierze w to, że dobry jest język takiej warstwy społecznej, która używa najlepszej polszczyzny. Kiedyś za wzór wymowy uznawano język, którym posługują się nauczyciele, prawnicy i księża. Obecnie jednak zdarza się, że osoby wypowiadające się z ambony i uczące w szkole nie posługują się wzorową polszczyzną. Za elitę językową coraz częściej uznaje się profesorów języka polskiego, którzy posługiwanie się poprawną polszczyzną zawdzięczają swojej edukacji. 

Puryzm egocentryczny

Purysta egocentryczny uważa, że jedynie on sam mówi w pełni poprawnie. 

2. Perfekcjonizm

Postawa ta polega na ograniczaniu liczby wyjątków, zmniejszaniu wariantywności i dwuznaczności  w języku. Wyznawcy takiej postawy dążą do wytworzenia jednej teorii, ponieważ nie zgadzają się na to, by w języku były jakiekolwiek niejednoznaczne sytuacje.

3. Logizowanie

Osoby, których postawę wobec języka można określić jako logizowanie, uważają, że wszystkie wyrażenia językowe mają być zgodne z logiką. Szukają więc logicznych wytłumaczeń dla konkretnych form językowych (np.: dopatrują się analogii między formami poszłam i poszłem, próbując dowieść, że ta druga jest poprawna).

4. Racjonalizm

Osoba wykazująca się postawą racjonalną stara się oprzeć swoją analizę języka na znajomości różnych procesów językowych. Nie ma w tej postawie miejsca na osobisty stosunek emocjonalny do danego zjawiska językowego (np.: osoba posługuje się poprawnym zwrotem odnośnie do, a nie odnośnie, chociaż prywatnie uważa, że powinno się mówić odnośnie, ponieważ „brzmi to ładniej” – przyjmuje jednak racjonalne wytłumaczenie odpowiedniości tej formy do formy odnosić się do czegoś i stosuje zwrot poprawny).

5. Liberalizm językowy

Liberalista językowy wykazuje się dużą tolerancją wobec zmian językowych. Przyjmuje wchodzące do polszczyzny zapożyczenia i neologizmy, a także nie opiera się innym wersjom obowiązujących dotychczas form językowych.

6. Indyferentyzm

Postawa indyferentna charakteryzuje się obojętnością wobec kwestii językowych. Brak zainteresowania językiem wynika z tego, że języka nie traktuje się jako wartości.

7. Postawa naturalna

Postawa naturalna jest charakterystyczna dla osób, które nie interesują się językiem, ale przyjmują obowiązujące w nim zasady. Nie negują przyjętych norm językowych i podchodzą do nich zupełnie bezrefleksyjnie.