Rozwój języka polskiego sięga czasów, w których nie odnotowujemy jeszcze żadnych zabytków piśmiennych. Różni badacze wyróżniają różne podziały historii języka polskiego. Autorem jednego z najpopularniejszych podziałów jest Zenon Klemensiewicz.
Periodyzacja historii języka polskiego według Klemensiewicza
Zenon Klemensiewicz wyróżnia epokę przedpiśmienną języka polskiego oraz epokę piśmienną, w której wydziela jeszcze trzy pomniejsze okresy.
Epoka przedpiśmienna
- inna nazwa: epoka przedhistoryczna
- czas trwania: do 1136 roku
Epoka przedpiśmienna to okres rozwoju języka polskiego, z którego nie zachowały się żadne zabytki językowe (nawet rękopiśmienne). O brzmieniu języka w tamtym okresie możemy się jedynie domyślać na podstawie rekonstrukcji historycznych.
Za rok kończący tę epokę uznaje się rok 1136, czyli czas powstania Bulli Gnieźnieńskiej, w której odnotowano najdawniejsze zabytki językowe (ponad 400 nazw własnych i miejscowych w języku polskim).
Epoka piśmienna
- inna nazwa: epoka historyczna
- czas trwania: 1136 rok do dziś
Epoka ta rozpoczyna się w wieku XII i trwa do dziś – wciąż bowiem mamy do czynienia ze słowem pisanym. Na przełomie kilkuset lat zaszły jednak znaczące zmiany, które pozwalają wyróżnić trzy okresy rozwojowe polszczyzny.
Okres staropolski
- czas trwania: 1136 rok do początku XVI wieku
Okres staropolski to czas, w którym zabytki językowe są głównie rękopiśmienne. Za koniec tego okresu uznajemy moment pojawienia się pierwszych tekstów drukowanych i drukarń.
Okres średniopolski
- czas trwania: od początku XVI wieku do połowy XVIII wieku
Okres średniopolski to czas tekstów drukowanych. Gramatyka polska nie była jednak w tym czasie znormalizowana (nie istniały konkretne reguły gramatyczne – na te trzeba było poczekać aż do reformy edukacyjnej Stanisława Konarskiego).
Okres nowopolski
- czas trwania: od połowy XVIII wieku do 1939 roku / do dziś
Okres nowopolski to czas, w którym język polski zaczyna być normalizowany poprzez różne opracowania gramatyczne (ich pojawienie się związane jest z reforma szkolną Stanisława Konarskiego z połowy XVIII wieku). Z tym stanem mamy właściwie do czynienia do dziś (choć pewnym naruszeniem standaryzacji języka jest wprowadzona w 1999 roku reforma ustalająca normę wzorcową i użytkową języka).
Zenon Klemensiewicz nie był w stanie przewidzieć, w jaki sposób rozwinie się dalej język polski, dlatego w swoim opracowaniu wskazywał, że okres nowopolski kończy się na roku 1939, a od tego momentu rozpoczyna się szeroko pojęty okres współczesnej polszczyzny.
Zdaniem badacza datę 1939 jako datę kończącą okres nowopolski w polszczyźnie narzucają „przede wszystkim wydarzenia zewnętrznej historii języka: wybuch drugiej wojny światowej i początek pięciolecia okupacji niemieckiej, która w swoim przemyślanym okrucieństwie nie zaniedbała prześladowania mowy ojczystej skazanych na kulturalne – przed biologicznym – unicestwienie Polaków” (s. 495).
Rozwój dziejów języka polskiego – Klemensiewicz. Notatka pdf
Notatkę z powyższego artykułu możesz również pobrać w wygodnym do druku formacie pdf: Periodyzacja dziejów języka polskiego według Klemensiewicza – notatka.pdf.
Bibliografia:
Z. Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 1976.