Antroponimy to duża grupa wyrazów występujących w każdym języku – są to wyrazy określające osoby lub grupy osób. W języku polskim również występuje wiele antroponimów. Sprawdź, na jakie typy możemy je podzielić.
Antroponimy – typy i przykłady
Wśród antroponimów mieszczą się nazwy indywidualne (poszczególnych osób) i nazwy zbiorowe (określenia grupy osób).
Antroponimy:
- imiona,
- nazwiska,
- przezwiska,
- pseudonimy/ksywy,
- przydomki,
- nazwy zbiorowe.
Istnieje też jednak wiele wyrazów, które nie mieszczą się w powyższym zestawieniu, a również określają człowieka, np.: mieszkańca Warszawy – warszawianina. W języku występuje problem z klasyfikacją takich wyrazów – nie wszyscy językoznawcy są przekonani, że wyrazy te powinny być uznawane za antroponimy, ponieważ w wielu językach obcych traktowane są jak zwykłe wyrazy pospolite.
Przykładowe grupy wyrazów, co do których poddaje się w wątpliwość, czy są antroponimami:
- nazwy narodowości (np.: Kurdowie),
- nazwy mieszkańców wsi (np.: zalipianin),
- nazwy mieszkańców osiedli/dzielnic (np.: żoliborzanin),
- nazwy mieszkańców miast (np.: gdynianin),
- nazwy mieszkańców państw (np.: Polak),
- nazwy hipotetycznych mieszkańców planet (np.: Wenusjanin).
Nazwy grupy etnicznej (Polacy) i przedstawicieli takich grup (Polak) to etnonimy.
Antroponimy – cechy charakterystyczne
Sfera znaczeniowa antroponimów
Antroponimy to wyrazy szczególne o tyle, że ich sfera znaczeniowa z reguły zredukowana jest do zera (nie myślimy o tym, co oznacza imię danej osoby, a jedynie określamy ją tym imieniem.
Sfera znaczeniowa antroponimów jest widoczna jedynie:
- w przezwiskach, ksywach (np.: przezwisko Żyleta sugeruje, że mamy do czynienia z osobą niebezpieczną),
- w dawnych typach słowotwórczych pochodzących od nazwisk, dziś już coraz rzadziej stosowanych (np.: Byczkowa to żona Byczka, a Byczkówna to jego córka).
Podział na antroponimy obligatoryjne i nieobligatoryjne
Antroponimy dzielimy także na te, które w danym języku są obligatoryjne (każdy człowiek musi je posiadać) i na nieobligatoryjne (czyli te, które można posiadać, ale nie trzeba).
W Polsce antroponimy obligatoryjne składają się z dwóch członów – każdy człowiek posiadać musi imię i nazwisko. Nieobligatoryjnie posiadać może więcej imion lub więcej nazwisk.
Nieobligatoryjne dla każdego człowieka jest również posiadanie:
- przezwiska,
- przydomku,
- nazwiska herbowego.
Co ważne – taki stan językowy nie istnieje w Polsce od zarania dziejów. Staropolszczyzna wymagała od ludzi posiadania jedynie imion. Dopiero przełom wieku XIV i XV przyniósł Polakom fakultatywne elementy dodatkowe, takie jak przezwiska, przydomki i określenia odmiejscowe.
Regularne przyporządkowywanie każdemu Polakowi i imienia, i nazwiska, zawdzięczamy dopiero początkom wieku XIX.
