Obchodzimy 18 urodziny, 18. urodziny, czy 18-te urodziny? Urodziliśmy się 17 maja, 17. maja, czy 17-stego maja? Rozwiewamy wszelkie wątpliwości dotyczące użycia kropki po liczebnikach porządkowych.
Zasady dotyczące zapisu liczebników porządkowych znajdziemy w słowniku poprawnej polszczyzny. Generalnie można powiedzieć, że:
- jeżeli liczebnik porządkowy jest zapisany cyfrą arabską (1, 2, 3…), stawiamy kropkę,
- jeżeli liczebnik porządkowy jest zapisany cyfrą rzymską (I, II, III…), nigdy nie stawiamy kropki.
Niestety zasada nie jest regularna – nie możemy powiedzieć, że po liczebnikach wyrażonych cyfrą arabską (1, 2, 3…) kropkę stawiamy zawsze. Wszystko zależy od konkretnej sytuacji językowej.
Kiedy musimy postawić kropkę?
Kropkę musimy postawić zawsze wtedy, kiedy chcemy wyraźnie wskazać, że nie używamy liczebnika głównego (jeden, dwa, trzy…), a właśnie liczebnika porządkowego (pierwszy, drugi, trzeci…). Zapis cyfrowy i liczbowy jest bowiem taki sam w obu przypadkach, a przy odczytaniu przecież wyraźnie różnicujemy te dwa typy liczebników:
- w zdaniu „Widzę 2 dziewczynki” – przeczytamy: dwie dziewczynki (liczebnik główny),
- napiszemy „Chodzę do 2. klasy” – przeczytamy: drugiej klasy (liczebnik porządkowy).
Dodanie kropki po cyfrze lub liczbie jednoznacznie wskazuje na to, że mieliśmy na myśli liczebnik porządkowy. Stawiamy kropkę zawsze wtedy, kiedy chcemy wskazać, że cyfra/liczba użyta w zdaniu nie jest liczebnikiem głównym.
To zróżnicowanie doskonale widać to na przykładzie, w którym użyjemy tego samego zestawu słów:
Do bloku wprowadził się 1 mieszkaniec. = Wprowadził się tylko jeden mieszkaniec.
Do bloku wprowadził się 1. mieszkaniec. = Wprowadził się dopiero pierwszy mieszkaniec, ale niebawem wprowadzą się kolejni.
Inne przykłady:
- od 18. roku życia,
- na 3. piętrze,
- po 15. tygodniu ciąży,
- 1. mieszkaniec (pierwszy mieszkaniec).
Kiedy nie musimy stawiać kropki?
Kropki nie musimy po liczebniku porządkowym stawiać tylko wtedy, kiedy z kontekstu jasno wynika, że chodzi nam właśnie o liczebnik porządkowy, a nie główny. Dlatego też tak popularne (i do zaakceptowania pod względem poprawności) są zapisy:
- z okazji 18 urodzin (domyślnie przeczytamy to jako osiemnastych urodzin, a nie osiemnaście urodzin),
- poszedł już do 7 klasy (do siódmej klasy, a nie do siedem klasy),
- czytałem o tym w 4 rozdziale (w czwartym rozdziale, a nie cztery rozdziale).
Kiedy nigdy nie stawiamy kropki?
1. Nigdy nie stawiamy kropki po liczebniku porządkowym zapisanym cyfrą rzymską. Piszemy:
- zajął I miejsce,
- to wydarzyło się 13 XII 2019 roku,
a nie piszemy:
- zajął I. miejsce
- to wydarzyło się 13. XII 2019 roku.
2. Nigdy nie stawiamy kropki po liczebniku porządkowym oznaczającym dzień miesiąca (jeżeli nazwa jego jest podana słownie), rok albo pełną godzinę (bez minut).
Piszemy:
- rocznica odbyła się 3 maja,
- spotkajmy się między 15 a 16,
- zmarł w 2004 roku,
a nie piszemy:
- rocznica odbyła się 3. maja/3-ego maja/3-go maja,
- spotkajmy się między 15. a 16.,
- zmarł w 2004. roku.
Liczebniki porządkowe a dodawanie końcówek
Nie ma żadnej zasady ortograficznej, która pozwalałaby na zapis liczebników porządkowych z dodaną końcówką fleksyjną. Wszelkie formy typu:
- 1-ego, 3-ego, 17-ego,
- 1-szym, 2-gim, 13-stym,
- 18-ste, 30-ste, 50-te
SĄ NIEPOPRAWNE. Nie wolno ich używać nawet w zapisie zwyczajowym. Niestety takie zapisy straszą i w nazwach ulic, i na ścianach wielu polskich bloków. Coraz więcej miast dąży jednak do wyeliminowania tych niepoprawnych zapisów ze swojej przestrzeni.
Podsumowanie
Jeżeli chcemy posługiwać się poprawną polszczyzną, stosujmy te „dziwnie wyglądające” kropki przy cyfrach arabskich wyrażających liczebnik porządkowy. Im więcej poprawnych zapisów pojawi się w Internecie i wydawnictwach drukowanych, tym większa szansa, że w końcu te niepoprawnie dodawane końcówki zostaną wyeliminowane z normy językowej.
Pamiętajmy, postawienie kropki po cyfrze arabskiej, która wyraża liczebnik porządkowy, w żadnym kontekście nie będzie błędem. Niepoprawne może być natomiast jej nieużycie, więc – na wszelki wypadek – możemy stawiać kropkę zawsze.
Bibliografia:
Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2004, s. 1605.
nulla similique ut explicabo nulla autem atque omnis quia hic reprehenderit consequatur sint reiciendis et. repellendus quasi commodi aliquam tempora nemo et. ipsa voluptatem qui non tenetur placeat numquam ut et velit voluptatem autem necessitatibus qui itaque excepturi rerum.
qui corporis sunt dolores reprehenderit iste alias id vitae a fugiat quia modi autem alias est non. ut quos aut quisquam aut fugiat earum a sint est quisquam aut dolore minus aspernatur repellendus aut.
„umowy współpracy z 18. spółkami” czy z „18 spółkami”
Zapytamy – z iloma? osiemnastoma, czyli użyjemy liczebnika głównego. Po liczebniku głównym kropki nie stawiamy, zatem poprawny będzie zapis „umowy współpracy z 18 spółkami”.
Nazwa instytucji brzmi 16 Wojskowy Oddział Gospodarczy (bez kropki), czy przy odmianie nazwy własnej przez przypadki pomijamy kropkę czy możemy ją zastosować np.: referent 16. Wojskowego Oddziału Gospodarczego?
Agato, to bardzo ciekawe pytanie. Sama mam w rodzinie wojskowego i od dziecka patrzyłam na te dalekie od poprawności zapisy oficjalne różnych formacji. Co więcej – zapisy bez kropek stosowane są w wojsku również na oficjalnych nagrodach, na wstęgach… Serce polonisty płacze, ale z drugiej strony pojawia się pytanie, czy można ingerować w (niepoprawnie zapisaną) nazwę własną, zatwierdzoną już przez jakąś siłę wyższą? Chciałabym umieć odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie, ale niestety nauka w tych sytuacjach jednoznacznej odpowiedzi nie daje (choć postaram się jeszcze dotrzeć do źródeł i poszukać, może coś uda mi się znaleźć, aczkolwiek dostęp do książek przez obecną sytuację jest utrudniony). Moje prywatne zdanie jest takie – warto dbać o poprawny zapis wszędzie tam, gdzie się da, więc ja bym tę kropkę (tym bardziej przy odmianie liczebnika, kiedy nie chodzi już o wyraz szesnasty, ale szesnastego) po prostu postawiła. Mam nadzieję, że za jakiś czas wrócę do Pani z jakąś sensowną podstawą bibliograficzną i uzupełnię moją odpowiedź. Pozdrawiam!
Jeśli kontekst może mieć znaczenie dodam tylko, że zapisu tego używam przy zamówieniach pieczęci
referent/technik/specjalista
16. Wojskowego Oddziału Gospodarczego
Jan Nowak.
Tu mi tę kropkę zarzucili jako błąd. Brak mi argumentów do obrony kropki 🙂
Dziękuję za pomoc. Liczę na wsparcie.
Ale przecież, można pomijać kropkę jeśli liczebnik porządkowy jednoznacznie wynika z kontekstu zdania, a w tym przypadku chyba jednoznacznie wynika?
Zresztą…
Trafiłem na tę stronę bo szukałem takiego właśnie przykładu (sam nie potrafiłem sobie przypomnieć) i to jest świetny przykład:
„Do bloku wprowadził się 1 mieszkaniec. = Wprowadził się tylko jeden mieszkaniec.
Do bloku wprowadził się 1. mieszkaniec. = Wprowadził się dopiero pierwszy mieszkaniec, ale niebawem wprowadzą się kolejni.”
I teraz przypomniałem sobie inny: „Na osiedlu powstało 1 kino”. Pierwsze kino czy jedno kino? 🙂
Z doświadczenia (pracuję w agencji reklamowej), w życiu codziennym, nie spotykam się z tymi przypadkami, gdzie liczebnik porządkowy nie wynika z kontekstu zdania.
Ja to raczej spotykam się problemem, że ludzie dostali fiksacji na punkcie tej kropki. Ze skrajności w skrajność. Albo dodają te dziwactwa (np. raz zobaczyłem napis: „40-STU” i w pierwszym odruchu pomyślałem, że chodzi o pokracznie zapisaną liczbę 400 ;D) albo szaleją z tą kropką przy każdej cyfrze, gdzie – wiadomo jednoznacznie – z kontekstu, że chodzi o liczebnik porządkowy.
To zróżnicowanie doskonale widać to na przykładzie
Postawienie kropki co cyfrze czy po cyfrze? Chyba trzeba poprawić
Dziękuję za czujność Anonimie!
Nie „dwie konie” a „dwie dziewczynki”.
W tekst wkradł się drobny błąd, radzę go poprawić.
Pozdrawiam serdecznie.
Dziękuję serdecznie, już koryguję tekst. Pozdrawiam również!
A czy w takim przypadku gdy kropka znajduje się na końcu zdania?
„…opisanej w rozdziale 4.2.3..” czy „…opisanej w rozdziale 4.2.3.” ?
Pani Ewo, na końcu zdania bezwzględnie stawiamy tylko jeden znak interpunkcyjny. Jeżeli więc zdanie kończy się skrótem albo (jak w tym przypadku) cyfrą z kropką, to kropka ta „obsługuje obie funkcje” – z jednej strony przynależy do numeracji rozdziału, a z drugiej strony kończy nasze zdanie.
A w tym przypadku z kropką czy bez: Z 220 chętnych pracę otrzymało 150 najbardziej odpowiednich do pełnienia tej funkcji?
W tym przypadku w obu miejscach kropek nie postawimy, ponieważ obie liczby wyrażają liczebnik główny (gdybyśmy zapisali je słowem, to nie użyjemy liczebnika porządkowego odpowiadającego na pytanie „który z kolei”, powiemy: Z 220 (ilu?) DWUSTU DWUDZIESTU chętnych pracę otrzymało 150 (ilu?) STU PIĘĆDZIESIĘCIU najbardziej odpowiednich do pełnienia tej funkcji).
Na prostszym przykładzie: Nagrodziłam 150. pracę, którą przeczytałam (czyli 149 prac nie dostało nagrody, a stu pięćdziesiąta z kolei dostała), ale Nagrodziłam 150 prac, które przeczytałam (czyli nagrodziłam wszystkie 150 prac).