Przedstawiamy wykaz łacińskich skrótów i ich polskich odpowiedników w zakresie wyrazów niezbędnych do użycia w pracy naukowej w przypisach albo bibliografii.
Przy pisaniu jakiejkolwiek niewielkiej pracy naukowej (choćby na zaliczenie w liceum czy pracy pisemnej na konkurs kuratoryjny) a także przy większych pracach badawczych (pracy licencjackiej i magisterskiej) powołujemy się na czyjeś słowa, wyniki badań i spostrzeżenia. Ze względu na podlegające ochronie prawo autorskie za każdym razem, kiedy korzystamy z czyjegoś dorobku, musimy podać źródło danego cytatu, jego parafrazy albo konkretnych danych liczbowych, które opisujemy.
Wiele problemów sprawiają nie tylko same zasady tworzenia przypisów, ale i łacińskie oraz polskie skróty w nich obecne.
Skróty i wyrażenia łacińskie
- ibidem – tamże (to samo, co w przypisie powyżej)
- op. cit. – dzieło cytowane (ten sam utwór)
- lot. cit. – miejsce cytowane (to samo miejsce)
- idem – tenże/tegoż (ten sam autor, tego samego autora)
- eadem – taż/tejże (ten sama autorka, tej samej autorki)
- eidem/iidem – ciż (ci sami autorzy)
- eaedem – też (te same autorki)
Skróty i wyrażenia polskie
- tamże (bez skrótu)
- dz. cyt. – dzieło cytowane
- tenże (ten sam autor)
- tegoż (tego samego autora)
- taż (ta sama autorka)
- tejże (tej samej autorki)
- ciż (ci sami autorzy)
- też (te same autorki)
Uwaga! W obrębie jednej pracy możemy posługiwać się tylko jednym typem skrótów. Nie istnieje wyższość jednego rodzaju skrótów nad drugimi, ale najważniejsza jest konsekwencja.
Jeżeli zdecydujemy się na skrót ibidem, to już w całej pracy musimy zawrzeć skróty i wyrażenia po łacinie – nie może się wtedy zdarzyć żaden polski skrót z powyższej listy. Jeżeli zaś zdecydujemy się na skróty i wyrażenia polskie, nie możemy mieszać ich z łaciną.
Tenże czy tegoż, tejże czy taż?
Przy polskich skrótach istnieje też jeszcze jedna ważna zasada – nie możemy pomylić skrótów tenże/tegoż oraz tejże/taż, które w języku polskim mają zupełnie dwa różne znaczenia.
Zaimków tenże i taż używamy tylko w pozycji inicjalnej, czyli na początku przypisu bibliograficznego. Przykład:
- A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987.
- Tenże, Spójność i struktura tekstu : wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków 2002.
Zaimków tegoż i tejże używamy w środku przypisu po przyimku [w:], który zawsze oddziela źródło właściwe od miejsca, w którym można je znaleźć (na przykład artykuł naukowy w książce, w której dostępne są także inne artykuły albo wiersz Mickiewicza w całym tomiku wierszy Mickiewicza). Przykład:
- R. Sioma, Dwa teatry jednej rzeczywistości [w:] idem, Niewinność i doświadczenie. O komediopisarstwie Jerzego Szaniawskiego, Toruń 2009.
Jeżeli obawiamy się pomyłki na tym polu, możemy w całej pracy zastosować przypisy łacińskie. Wtedy na określenie tenże i tegoż używamy jednego słowa: idem, a zamiast dwóch wyrazów tejże i taż używamy słowa: eadem.
