Poniższy tekst nie rości sobie praw do bycia pełnoprawnym opracowaniem naukowym. Najważniejsze moim zdaniem tezy z książki wynotowałam na własne (studenckie) potrzeby. Nagłówki poniższej notatki zostały zaczerpnięte z podręcznika źródłowego.
Wprowadzenie
Problemy z datą
Historycznie wiek XVII zaczyna się w roku 1601, jednak dla badaczy sztuki, filozofii i literatury sprawa nie jest tak łatwa. W Polsce za dzieło, które rozpoczęło wiek XVII, to Rytmy abo wiersze polskie wydane właśnie w 1601 roku (magia!). Problem w tym, że ich autor, Mikołaj Sęp-Sarzyński, zmarł w roku 1581, czyli jeszcze przed Kochanowskim!
Czasy kryzysów
W połowie XVI wieku zaczął rodzić się kryzy światopoglądu renesansowego, do którego zaliczyć można jedność religii, filozofii, sztuki i nauk oraz w nieskończoność ludzkiego intelektu, a także obraz człowieka jako podobnego Bogu.
Kryz światopoglądowy połączył się z kryzysem religijnym – wystąpienie Marcina Lutra i początek reformacji podzieliły chrześcijańską Europę, a sobór trydencki, który miał załagodzić spór, pogłębił jedynie podziały.
Pojawił się także kryzys nauki. Kolejne odkrycia naukowe zniszczyły wizję skończonego, hierarchicznie uporządkowanego kosmosu, w którego centrum znajdowała się ziemia. Mikroskopy i teleskopy pozwoliły odkryć dotąd nieznane światy, a jedyną pewną wiedzą pozostała matematyka. Kosmos zaczął jawić się jako nieskończoność i chaos.
Klasycyzm
Renesans to czas klasycyzmu. Sztukę i literaturę odrodzenia cechowały umiar, harmonia, równowaga, spokój. Jednym ze źródeł ideału były dialogi platońskie i zawarta w nich koncepcja piękna. Za najwyższe osiągnięcie polskiego klasycyzmu Mrowcewicz uznaje Hymn Jana Kochanowskiego.
Klasycyzm zawsze dąży do syntezy, do ukazania uniwersalnych prawd, do ukazania ideałów. Tak dzieje się w poezji Kochanowskiego – poeta nie opisuje świata, lecz naśladuje jego idealną, skończoną doskonałość.
Narastający niepokój prowadził jednak do odwrotu od klasycyzmu. Widać już w Trenach Kochanowskiego, że uporządkowany język nie zawsze starcza (chociaż Treny są typowo klasycznym dziełem, bo świat zostaje na nowo uporządkowany).
„Kosmo” po grecku to „porządek”. Klasycyzm renesansowy można nazwać kosmicznym, natomiast w XVII wieku jest to klasycyzm heroiczny, który wynika z buntu przeciwko chaosowi świata.
Kryzys klasycyzmu… ciąg dalszy na następnej podstronie.
