Prezentujemy zarys głównych myśli artykułu naukowego Henryka Markiewicza pt.: „Wyznaczniki literatury”, którego lektura jest zazwyczaj zalecana studentom filologii polskiej w ramach przedmiotu Teoria literatury. Tekst ma oczywiście charakter skrótowy i wybiórczy – zainteresowanym dokładniejszymi informacjami polecamy zapoznanie się z oryginałem pracy badacza, który jest dostępny w źródle podanym w bibliografii na końcu tekstu.
Poniższy plik zawiera streszczenie artykułu w formie graficznej – idealne do wydruku i szybkiej powtórki. Pobierz notatkę w formacie pdf:
H. Markiewicz – Wyznaczniki literatury.pdf
Jeżeli cokolwiek z pliku wzbudza Twoje wątpliwości lub jest kwestia, której – mimo opisu – nie rozumiesz, zadaj pytanie w komentarzu. Odpowiemy maksymalnie w ciągu 24 godzin.
H. Markiewicz – Wyznaczniki literatury – streszczenie
Henryk Markiewicz wyróżnia trzy podstawowe i trzy dodatkowe wyznaczniki literatury.
Podstawowe wyznaczniki literatury
Obrazowość
Język utworu wywołuje w odbiorcy jakieś obrazy, tworzy wyobrażenia.
Obrazowość bezpośrednia:
- zdatność języka, by w czytelniku wyobrazić daną rzecz
- szczególnie przy orientacji poznawczej
- przedstawianie za pomocą słów
- to coś nie musi być rzeczywiste
Obrazowość pośrednia (figuratywność):
- zdolność języka do wyrażania przenośni
- występuje głównie w liryce jako metafora
Reprezentatywność:
- utwór jako konkretne uogólnienie
- to o czym piszemy ma odniesienie do życia
- utwór jako reprezentacja rzeczywistości
Uporządkowanie naddane
- tekst literacki jest skomplikowany bardziej, niż wymaga tego potrzeba komunikacyjna
- za Jakobsonem – dominuje funkcja poetycka
- tekst zwraca uwagę na siebie
Fikcyjność świata przedstawionego
Utwór jest literacki kiedy jest fikcjonalny.
Dodatkowe wyznaczniki literatury
Wieloznaczność (kontekst)
- słowa są zrozumiałe przez kontekst
- literatura posługuje się paradoksem, ironią
Funkcja emotywna
- to jest literaturą, co najsilniej przekazuje teorie mówiącego
- dominuje nie funkcja poetycka, a ekspresywna
Przeżycie estetyczne
To jest literaturą, co wywołuje w odbiorcy przeżycia estetyczne (na przykład podoba mu się lub wzbudza odrazę – względem kogoś lub czegoś)
Uwaga! Śródtytuły w tekście zostały dodane przez redaktora streszczenia i nie pochodzą od autora artykułu naukowego.
Bibliografia:
Dąbrowski S., Zagadnienie określeń i wyznaczników literackości. Próba ujęcia, [w:] Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, seria 2, Wrocław 1987, s. 7–14.
